سرنوشت نظم لیبرالیستی پس از ترامپ؛ سرانجام یک فرد یا عصر؟ - شهر وبلاگ

گروه بین الملل خبرنگاران- این روزها جنجال ها بر سر اینکه سرنوشت انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بالاخره به کجا ختم خواهد شد، داغ است. دونالد ترامپ و شمار زیادی از هم حزبی هایش در کنگره معتقدند که تخلفات گسترده ای در انتخابات رخ داده، اما جو بایدن مشغول معرفی اعضای کابینه و دولتش است.

در تازه ترین تحول و با وجود این که مجمع گزینندگان انتخابات آمریکا یا الکترال کالج (Electoral college)، جو بایدن نامزد حزب دموکرات را رسماً به عنوان رئیس جمهور جدید آمریکا انتخاب کرد، یکی از مشاور ارشد کاخ سفید از تلاش متحدان ترامپ برای فرستادن گروهی از الکتورهای جایگزین به کنگره برای تغییر نتیجه انتخابات خبر داد و گفت ستاد ترامپ تا روز تحلیف بایدن، برای تغییر این نتیجه نادرست فرصت دارد.

جدیدترین خبرها و تحلیل های ایران و دنیا را در کانال تلگرامی خبرنگاران بخوانید. (کلیک کنید)

با این حال، پایان این انتخابات هر آنچه که باشد، درهم آشفتگی های بروز کرده در آن از نگاه بسیاری از تحلیلگران یکی دیگر از نشانه های بحرانی است که از سال ها پیش در عرصه های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آمریکا آغاز شده و هژمونی ایالات متحده در دنیا و به موازات آن نظم دنیای پساجنگ در دنیا را در برابر چالش های جدی قرار داده است.

جدیدترین خبرها و تحلیل های ایران و دنیا را در کانال تلگرامی خبرنگاران بخوانید. (کلیک کنید)

آمریکا شاید هیچ گاه- آن طور که پدران بنیان گذارش ادعا می کردند- کشور استثنایی نبود اما رویدادهای داخلی این کشور و به خصوص مسائل انتخابات فعلی اش به سمتی پیش می فرایند که می توان گفت دیگر دولت نرمال هم نیست. دونالد ترامپ و اقداماتی که او در دوران حضورش در قدرت انجام داد فاصله های زیادی با اقدامات نرمال یک رئیس جمهور در هر کشور دنیا داشت، با این حال، هیچ یک از آنها موجب نشد که او نزدیک به نیمی از رأی مردم کشورش را به دست نیاورد.

بحران هایی که ترامپ تشدید کرد

ترامپ در دوران ریاست جمهوری 4 ساله اش، تمامی بنیان های نظم بین المللی لیبرال را که پس از جنگ دنیای دوم از سوی ایالات متحده در دنیا بنا نهاده شد به چالش کشید. او به عنوان مثال، به عضویت آمریکا در توافق همکاری تجاری پاسیفیک پایان داد و تهدید کرد که توافق تجاری نفتا را پاره می نماید؛ تعرفه های تجاری برای متحدان واشنگتن را افزایش داد و بدون توجه به درخواست متحدان اروپایی آمریکا از معاهده های آب و هوایی پاریس، برجام و سازمان دنیای بهداشت خارج شد. سطح تعهدات آمریکا به ناتو را به چالش کشید، از خروج انگلیس از اتحادیه اروپا حمایت کرد و آشکارا گفت که اعتقادی به سازمان های بین المللی ایجادشده پس از جنگ دنیای دوم ندارد.

در عرصه سیاست داخلی هم اقدامات او بحران های انباشته شده از سال های قبل را تشدید کرد. ترامپ که به قدرت رسیدنش در آمریکا خود برآمده از تنش ها و اختلافات نژادی در آمریکا بود از هر فرصتی برای دامن زدن به این تفرقه ها استفاده کرد. اوج شکاف های جامعه آمریکا بعد از کشته شدن جورج فلوید به دست پلیسی سفیدپوست نمایان شد و ترامپ به جای محکوم کردن نژادپرستی، به فعالیت های اعتراضی جنبش زندگی سیاه پوستان مهم است حمله کرد و معترضان را به تیراندازی تهدید کرد.

هنگام شیوع کرونا، علم ستیزی ترامپ و مدیریت ضعیف او در کنار عوامل زیرساختی دیگری مانند ساختار بهداشتی-درمانی ضعیف آمریکا و اختلافات طبقاتی گسترده در این کشور موجب شد واشنگتن در صدر کشورهای درگیر بحران در دنیا قرار گیرد تا تصویر مطلوب و آرمانی که دولت های مختلف آمریکا طی چندین و چند دهه تلاش کرده بودند از طریق صرف هزینه های هنگفت در زمینه دیپلماسی عمومی در اذهان دنیایان بسازند با چالشی مهم روبرو شود.

سیاست های ضد مهاجرتی ترامپ و تصاویر پخش شده از نگهداری بچه ها مهاجر در قفس برای آنهایی که با قصه های جامعه مبتنی بر ارزش های رویای آمریکایی به خواب رفته بودند به منزله زنگ بیدارباش عمل کرد و از طرف دیگر مرجعیت اخلاقی خودخوانده آمریکا برای موعظه سایر کشورها در زمینه های حقوق بشر و احترام به کرامت انسان ها را عریان تر از همیشه زیر سوال برد و از اینگونه شعارها اعتبارزدایی کرد. حمایت از شکنجه و سرکوب معترضان، صدور حکم عفو برای متهمان جنایت های جنگی، دامن زدن به تفرقه های نژادی و حمایت از خشونت پلیس و غیره سیاست های دیگری از ترامپ هستند که به همین دلیل قابل تفسیرند.

برگزاری انتخابات و روزهای پس از آن هم حاوی خاطرات خوشی برای آنها که دل در گرو حفظ نظم دنیای لیبرال به رهبری آمریکا داشتند نبود. در نخستین روزهای پس از انتخابات کاربران فضای مجازی فیلم هایی از تجمع مخالفان ترامپ (که برخیاز آنها مسلح بودند) در ایالت آریروزنا پخش می کردند که فریاد می زدند رای ها را بشمارید. در همان حال، در میشیگان، طرفداران ترامپ فریاد می زدند: شمارش آرا را متوقف کنید.

روز 5 نوامبر شبکه های تلویزیونی آمریکا، بعد از آنکه ترامپ اظهاراتی درباره وقوع تقلب در انتخابات آمریکا عنوان نمود پخش سخنان او را قطع کردند. با این حال، در همین دوران ریاست جمهوری ترامپ بود که آشکارتر از هر زمان دیگر مشخص شد که رسانه های آمریکا بر خلاف تصویری که از خود به عنوان رکن چهارم دموکراسی ساخته اند شرکت هایی تجاری هستند که در راستای تأمین منافع بخش کوچکی از اربابان زر وزور، خبر می سازند و بنگاه های نظرسنجی به جای سنجش نظرات عموم، نظرسازی می کنند.

مخلص کلام آنکه، دوران ریاست جمهوری 4 ساله دونالد ترامپ به تحولاتی در عرصه دنیای که از سال ها قبل تر آغاز شده بود سرعت بخشید تا جایی که برخی از مقام ها و رسانه های غربی به ورود دنیا به مرحله ای که دیگر آمریکا رهبر آن نیست اعتراف کرده اند. انتخابات آمریکا و اتفاقات پس از آن، اطمینان ها در این زمینه را تقویت کرده است.

چند روز پیش اندیشکده انگلیسی کانورسیشن، با اشاره به تحولات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نوشته است: احساس آشکاری وجود دارد که نظم بین المللی ساخته شده توسط آمریکا با گام های آهسته اما پایدار در حال فروپاشی است و منشأ این تحول نه یک تهدید موجودیتی خارجی بلکه بحران های موجود در قلب این سرزمین است. اگر بخواهیم از کارل مارکس وام بگیریم باید گفت که به نظر می رسد نظام انتخاباتی آمریکا، گورکن هایش را با دست های خودش ساخته است.

در میان رهبران دنیا، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خردادماه سال جاری به صراحت اذعان کرد که دنیا در حال نظاره اتمام سیستم تحت رهبری آمریکا است. بورل روز 6 خرداد گفت: تحلیلگران مدت هاست درباره پایان سیستم تحت رهبری آمریکا و ورود به عصر آسیا صحبت می کنند. این اکنون در مقابل چشمان ما اتفاق می افتد. بورل گفت بحران شیوع کرونا نخستین بحران بزرگ در دهه های اخیر است که رهبریت آمریکا نقشی در آن ندارد.

آیا بایدن می تواند فرایند افول را تغییر دهد؟

اما برای آن گروه از طرفداران نظم بین المللی لیبرال که این بحران ها را صرفاً نتیجه روی کار آمدن ترامپ می دانستند و امیدوار بودند که با روی کارآمدن یک رئیس جمهور گلوبالیست مانند جو بایدن همه چیز به روال سابق بازخواهد گشت این انتخابات، همان طور که انتظار می رفت پیام امیدوارکننده ای در برنداشت.

دونالد ترامپ، علی رغم داشتن کارنامه ای ضعیف در داخل و سرعت بخشیدن به فرایند افول آمریکا در دنیا، 74 میلیون، یعنی بیشتر از بسیاری از روسای جمهور سابق آمریکا رأی آورد و این یعنی اینکه اثر او بر فرایند سیاست آمریکا تازه آغاز شده است.

اهمیت این مسئله به اندازه ای است که باراک اوباما، رئیس جمهور سابق آمریکا هم در پیام تبریک خود برای پیروزی بایدن از پیام این انتخابات، ابراز نگرانی کرده بود: آنچه این اتفاقات به ما می گوید این است که ما عمیقاً دچار چنددستگی هستیم. اگر قرار باشد که هریک از ما بر اساس مجموعه آمارها و اطلاعات کاملاً متفاوت از یکدیگر کار کنیم، شرایط برای دموکراسی ما بسیار سخت خواهد شد و این مرا نگران می نماید.

شمار تحلیلگرانی که می گویند دوران ریاست جمهوری ترامپ در دهه های پیش رو بر ادراک دنیا از سیاست های کلی ایالات متحده آمریکا سایه گستر خواهد بود، کم نیستند. یک دیپلمات غربی چند وقت پیش در گفت وگو با روزنامه فایننشال تایمز گفت: اروپایی ها به یک آمریکای قدرتمند نیاز دارند، اما تصور بازگشت همه چیز به روال قبل از انتخاب ترامپ، ساده لوحانه می نماید.

ربکا لیسنر، استادیار کالج جنگ نیروی دریایی آمریکا یکی دیگر از تحلیلگرانی است که گفته آثار سیاست خارجی ترامپ بعد از او همچنان ماندگار خواهد بود. این استاد دانشگاه به فایننشال تایمز گفت تصمیم های ترامپ در خارج کردن واشنگتن از این همه توافق های بین المللی، برای همیشه این برداشت را ایجاد خواهند کرد که روسای جمهور آمریکا نمی توانند دولت های ما بعد خودشان را به پایبندی به توافقات فعلی ملزم کنند و این خصوصاً با توجه به افزایش قطبیت فضای سیاست آمریکا مسئله ای بسیار قابل توجه است.

لیسنر می گوید: عصر توافقات عمده به پایان رسید. مسئله محتمل این است که شرکای ما دیگر به آمریکا برای پایبند ماندن به تعهداتش اعتماد نکنند. حتی اگر آمریکا بخواهد سکان سنتی خودش در رهبری را بازپس بگیرد ما از این پس همیشه کشوری خواهیم بود که دونالد ترامپ را انتخاب کرد.

در زمینه مسائل داخلی آمریکا هم او اثری بسیاری فراگیر چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم بر سیاست های آمریکا خواهد گذاشت. چند روز پیش، لیندسی گراهام، عضو جمهوری خواه مجلس کنندگان آمریکا گفت اثر ترامپ به دلیل نفوذی که او در اثر این انتخابات در میان حزب جمهوری خواه پیدا کرده به قدری است که حمایت حزب جمهوری خواه از طرح هایی که او با آنها مخالفت کند سخت خواهد شد.

گراهام در مصاحبه با آتلانتیک گفت: او نفوذ زیادی روی حزب جمهوری خواه دارد. اگر او با کارهایی که بایدن می نماید مخالفت کند، متحد کردن جمهوری خواهان سخت خواهد بود. از بسیاری جهات، او یک رئیس جمهور در سایه خواهد بود.

این متغیرها و بسیاری عوامل دیگر شواهدی هستند که می توان بر اساس آنها نتیجه گرفت ترامپیسم با رفتن ترامپ احتمالاً از بین نخواهد رفت و تا چندین دهه آثارش را بر رویدادهای دنیا به جا خواهد گذاشت. زمانی، هنری کیسینجر، نظریه پرداز راهبردی و سیاستمدار شناخته شده آمریکایی گفت: به نظرم، ترامپ شاید یکی از همان چهره هایی در تاریخ باشد که گاهی برای اعلام پایان یک عصر سر برمی آورند.